Đầu năm 2021, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề xuất mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 42 tỷ USD, trong khi đó, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc lúc bấy giờ là Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu đưa lên 44 tỷ USD. Kết thúc năm, kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành nông, lâm, thủy sản đã vượt 48,6 tỷ USD, vượt tới 4,6 tỷ USD so với con số được giao phó.
Xuất khẩu Nông, lâm, thủy sản thăng hoa
Xuất khẩu gỗ
Xuất khẩu gỗ và lâm sản đã xác lập kỷ lục 15,87 tỷ USD trong năm 2021, trong khi đó nhóm gỗ và đỗ gỗ cũng đạt 14.7 tỷ USD tăng 18% so với năm 2020. Giá trị xuất khẩu gỗ vào thị trường truyền thống đều tăng trưởng cao, điều này cho thấy các doanh nghiệp đã tranh thủ được cơ hội từ các hiệp định AFTA mà Việt Nam tham gia.
Mỹ là thị trường mà Việt Nam xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất, với kim ngạch xuất khẩu vào thị trường này đạt đến 9,1 tỷ USD, tăng 21.4% so với năm 2020. Đứng thứ 2 là thị trường Nhật Bản đạt 1,45 tỷ USD, tăng 6,75 so với năm 2020. Trung Quốc đứng ở vị trí thứ 3 với 1,5 tỷ USD, tăng 23,7% so với cùng kỳ năm 2020. Thứ 4 là thị trường EU đạt 1,1 tỷ USD, tăng 14,4% so với năm 2020. Xếp sau là thị trường Hàn Quốc với 0,95 tỷ USD, tăng 5.7% so với năm 2020.
Ngành thủy sản
Ngành thủy sản đang phải đối mặt với nhiều khó khăn do dịch bệnh đang diễn biến phức tạp tại các tỉnh phía Nam, nhưng xuất khẩu thủy sản đã cán đích với 8,9 tỷ USD, tăng 4,2% so với năm 2020.
Có được thành tích ấn tượng ấy là nhờ xuất khẩu hai tháng cuối năm tăng trưởng cao khi mà các biện pháp giãn cách xã hội được gỡ bỏ. Xuất khẩu tôm đạt 3.8 tỷ USD, tăng 3% so với năm 2020. Xuất khẩu cá tra cũng hồi phục trở lại với mức 1,55 tỷ USD.
Trong năm 2021, xuất khẩu điều đạt 577,5 nghìn tấn và 3,363 tỷ USD, tăng 12% về khối lượng và 13,6% về giá trị so với năm 2020. Đây là mức tăng trưởng rất ấn tượng trong bối cảnh vừa phải ứng phó với dịch bệnh Covid-19 vừa phải ứng phó với tình trạng thiếu container, chi phí logistics cũng tăng cao.
Theo Hiệp hội Điều Việt Nam, Hoa Kỳ duy trì là thị trường xuất khẩu nhân điều lớn nhất của Việt Nam, đạt khối lượng 149 nghìn tấn với trị giá hơn 880.600 triệu USD, chiếm tỷ trọng gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này. Tại thị trường châu Âu, điều Việt Nam chiếm tỷ trọng hơn 24% kim ngạch xuất khẩu điều cả nước.
Xuất khẩu nông sản
Xuất khẩu rau quả đạt 3,52 tỷ USD trong năm 2021, tăng 8,6% so với năm trước và hầu hết các thị trường chính đều tăng, trừ thị trường Trung Quốc và Hà Lan. Tỷ trọng xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang Trung Quốc vẫn chiếm 54,5% tổng trị giá xuất khẩu hàng rau quả, tuy nhiên đã giảm mạnh so với năm 2020.
Xuất khẩu cao su
Đối với cao su, năm 2021 xuất khẩu đạt 1, 95 triệu tấn với 3,24 tỷ USD. Nhờ giá cao su đang liên tục tăng cao. nên dùng lượng cao su xuất khẩu chỉ tăng 11,75 so với năm 2020, nhưng giá trị kim ngạch xuất khẩu tăng đến 36,2%.
Cao su Việt Nam đã có mặt tại hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trung Quốc trong nhiều năm vẫn luôn đứng ở top đầu về xuất khẩu cao su của Việt Nam. Tuy nhiên, năm 2021, xuất khẩu cao su sang Hàn Quốc lại tăng trưởng ấn tượng: tăng 57,8% về lượng và tăng 95,2% về giá trị so với năm 2020.
Nhiều chuyên gia nhận định, tình trạng khan hiếm nguồn cung nguyên liệu cao su trong năm 2021 và có thể ở cả năm 2022 sẽ khiến cho giá mủ cao su tiếp tục tăng hoặc giữ ở mức cao, điều này giúp Việt Nam hưởng lợi kép cả về sản lượng xuất đi và giá trị kim ngạch thu về.
Xuất khẩu gạo
Trong năm 2021, xuất khẩu gạo đạt 6,19 triệu tấ, kim ngạch 3,27 tỷ USD, tăng 0,8% về khối lượng và tăng 7,2% giá trị. Mặc dù xuất khẩu gạo năm 2021 không đạt mục tiêu 6,5 triệu tấn, nhưng do giá bán tăng nên kim ngạch xuất khẩu lại vượt chỉ tiêu 3 tỷ USD đề ra.
Một điều khá ấn tượng của ngành lúa gạo trong năm 2021 là giá xuất khẩu gạo của Việt Nam cao hơn giá gạo của Thái Lan, Ấn Độ. Đơn cử như trong tháng 11/2021, giá gạo tẻ thường loại 5% tấm xuất khẩu của Việt Nam ở mức 438 USD/tấn, trong khi giá gạo xuất khẩu cùng loại của Thái Lan là 373 USD/tấn, Ấn Độ là 358 USD/tấn.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong chiến lược phát triển ngành lúa gạo từ nay đến năm 2030 Việt Nam đặt mục tiêu giảm sản lượng và tăng giá trị, tức là giảm số lượng gạo xuất khẩu nhưng giá trị kim ngạch xuất khẩu gạo lại tăng.
Xuất khẩu cà phê, hồ tiêu
Dù không đạt được mục tiêu 3 tỷ USD, nhưng kim ngạch xuất khẩu cà phê vẫn tăng 5,9% so với năm 2020, đạt 1,5 triệu tấn 9 giảm 4,4% về khối lượng), đem về 2,99 tỷ USD. Trong những năm gần đây, ngành cà phê Việt Nam đã đẩy mạnh khâu chế biến và xuất khẩu cà phê rang xay hòa tan, khai thác tối đa lợi ích từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA).
Năm 2021, Việt Nam xuất khẩu được 260 nghìn tấn hạt tiêu ví kim ngạch 940 triệu USD. So với năm 2020, khối lượng tiêu xuất khẩu giảm gần 9%, nhưng nhờ giá tiêu xuất khẩu tăng 54% nên kim ngạch xuất khẩu tăng đến 44%.
Việt Nam vẫn giữ vững vị trí thống trị ngành hồ tiêu toàn cầu với 40% về sản lượng trên 60% về lượng xuất khẩu trên thế giới. VPA cũng nhận định: Xu hướng sắp tới, giá cước tàu biển và giá thuê container khó giảm, trong khi đó sản lượng hồ tiêu Việt Nam năm 2022 sẽ giảm khoảng 10% so với năm ngoái. Vì vậy, giá xuất khẩu hồ tiêu sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao trong năm tới.
Tình trạng tắc nghẽn tại cửa khẩu nghiêm trọng hơn so với các năm trước
Tình trạng nông sản ùn tắc tại các cửa khẩu vốn xảy ra nhiều năm, gần đây hàng loạt nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc bị ùn tắc tại cửa khẩu Quảng Ninh và Lạng Sơn trầm trọng hơn. Ông Hồ Tiến Thiệu, Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn cho biết tình trạng ùn tắc nông sản tại các cửa khẩu đang kéo dài từ tháng 12 đến nay.
Tính đến thời điểm ngày 20/12/2021, tồn 4.598 xe container và xe tải vận chuyển nông sản chờ thông quan tại các cửa khẩu ở Lạng Sơn, do Trung Quốc phát hiện một ca mắc Covid-19 nên đã siết chặt các biện pháp phòng, chống dịch khiến thời gian thông quan tăng lên nhiều so với trước đây.
Chỉ ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng ùn tắc hàng hóa nông sản ở cửa khẩu đã diễn ra nhiều năm mà vẫn chưa được giải quyết, các chuyên gia cho rằng, do Việt Nam và Trung Quốc chưa ký Hiệp định thư xuất khẩu nông sản, nên hiện nay 100% hàng rau quả từ Việt Nam sang Trung Quốc đều phải chờ cơ quan hải quan phía Trung Quốc kiểm tra, gây ảnh hưởng đến tiến độ thông quan.
Các chuyên gia khuyến cáo: Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn cũng cần sớm ký kết Nghị định thư với phía Trung Quốc về kiểm dịch thực vật đối với các loại hoa quả để giảm bớt các thủ tục kiểm tra, kiểm soát tại các cửa khẩu.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần sớm trao đổi với cơ quan chức năng của Trung Quốc thống nhất phương pháp khử khuẩn, xét nghiệm và kiểm dịch thực vật. Ngoài ra, các địa phương cũng cần tăng cường khuyến cáo và hướng dẫn người nông dân sản xuất theo nhu cầu thị trường, đảm bảo đáp ứng các quy định, tiêu chuẩn của thị trường xuất nhập khẩu từ khâu sản xuất đến thu hoạch, sơ chế đóng gói và vận chuyển.
Để đảm bảo phát triển xuất khẩu nông, lâm thủy sản bền vững và tận dụng tốt cơ hội từ các FTA thế hệ mới, phải đảm bảo duy trì tất cả các tiêu chuẩn từ khâu tổ chức sản xuất đến vận chuyển, chế biến cũng như xuất khẩu. Các doanh nghiệp cần tham gia đầy đủ chuỗi sản xuất nông nghiệp, nhất là những mắt xích còn thiếu và yếu như cơ giới hóa, nghiên cứu sản xuất, bảo quản nông sản và hạ tầng logistics.
(Nguồn: Số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn)
