Sáng ngày 11/12/2021, sở giao dịch Chứng khoán Việt Nam (VNX) đã chính thức được ra mắt. Việc VNX thành lập theo Quyết định số 37/2020/QĐ-TTg ngày 23/12/2020 của Thủ tướng Chính Phủ ký duyệt.
Từ trước đến nay, nhà đầu tư trong nước đã quen với 2 sở giao dịch lớn là HNX và HOSE, vì vậy khi Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX) ra đời và chính thức đi vào hoạt động nhiều người không khỏi thắc mắc vì sao đã có sẵn hai sở mà còn phải lập thêm VNX.
Theo như cơ quan quản lý, thị trường chứng khoán Việt Nam mang đặc trưng riêng là cơ quan quản lý được thành lập trước và sau đó mới hình thành thị trường.
Năm 2000, TTCK đã ra đời với việc chính thức đi vào hoạt động Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM HOSE. Điều kiện niêm yết trên HOSE tương đối cao, chính vì thế Sở giao dịch Chứng khoán Hà Nội HNX đã được thành lập thêm với mục đích ban đầu là danh cho doanh nghiệp vừa và nhỏ với tiêu chí và điều kiện thấp hơn.
Từ lúc thành lập đến bây giờ, HOSE vẫn đang duy trì mục tiêu là tạo ra thị trường giao dịch cho những doanh nghiệp đáp ứng được các điều kiện niêm yết ở cấp độ cao. Đối với HNX, ngoài thị trường giao dịch cho doanh nghiệp nhỏ và vừa thì tiếp tục được phát triển, mở rộng các mục tiêu riêng. Theo đó, HNX cũng đã xây dựng, tổ chức vận hành thêm thị trường trái phiếu chính phủ và phát triển thêm các sản phẩm, dịch vụ mới như sản phẩm phái sinh vào năm 2017.
Tuy nhiên, cơ quan quản lý đánh giá sự giao thoa trong một số hoạt động của hai Sở giao dịch đã làm giảm đi gia tốc phát triển của thị trường chứng khoán. HOSE và HNX đã có sự giao thoa về sản phẩm khi đều tổ chức vận hành thị trường cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp. Có sự trùng lặp nhưng hai sở giao dịch lại chưa có sự đồng bộ về cơ chế, phương thức giao dịch, kỹ thuật giao dịch…trong khi đó pháp luật chứng khoán đã thống nhất về tiêu chí điều kiện niêm yết.
Hạ tầng công nghệ ở mỗi sở giao dịch đòi hỏi thành viên thị trường duy trì hệ thống kết nối độc lập. Đây lại chính là yếu tố mang tính chất cốt lõi quyết định cho sự phát triển của thị trường về sản phẩm, tiện ích. Như vậy, cần phải có sự đầu tư, quản lý thống nhất về hệ thống công nghệ thông tin chung cho thị trường, đảm bảo tốt nhất về chi phí vận hành và hướng đến một bước phát triển của TTCK Việt Nam. Hoặc đối với công tác thành viên cũng cần có sự thống nhất về chung một đầu mối để hỗ trợ, phối hợp với họ một cách tốt nhất.
Một lý do khác được đưa ra là với mô hình trước đây, quy mô của thị trường chứng khoán Việt Nam bị phân tán, hay chỉ số cũng chưa thống nhất, thiếu chỉ số chung đại diện đầy đủ cho toàn bộ thị trường mang đến tầm vóc đại diện cho cả nền kinh tế. Điều này cũng ảnh hưởng đến TTCK Việt Nam trên thị trường quốc tế, cũng như tiến trình nâng hạng thị trường.
Những lý do là cơ sở để cơ quan quản lý đi đến việc thành lập VNX. Tuy nhiên, dưới góc nhìn của nhà đầu tư thì vẫn còn nhiều lo ngại.
Việc sát nhập hai Sở giao dịch HNX và HOSE đã được đưa ra trước kia tạo cảm giác thị trường sẽ được tái cấu trúc theo hướng tinh giảm hơn với sự sát nhập của hai sở hiện tại. Nhưng, việc VNX được thành lập lại khiến nhiều nhà đầu tư khó hiểu thay vì nhập 2 thành 1 vì cảnh sinh con rồi mới sinh cha. Thêm nữa, nhà đầu tư lo lắng về việc có thêm một bộ máy quản lý sẽ chỉ làm bộ máy cồng kềnh hơn chứ không đem lại một sự khác biệt nào mà còn tốn thêm thuế phí và khả năng cao là người phải gánh chịu chính là họ, những khách hàng chính của thị trường.
Thực chất việc thành lập Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam VNX chính là sát nhập hai Sở làm một bởi VNX là công ty mẹ được tổ chức theo mô hình công ty TNHH một thành viên do nhà nước năm giữ 100% vốn. Các công ty con trực thuộc sẽ là HNX và HOSE.
Hiện tại, VNX đã hoàn thiện việc sắp xếp và cấu trúc hai sở giao dịch con trở thành các công ty con, kiện toàn, đồng thời thay đổi chức danh lãnh đạo của các Sở con. Cùng với đó, hai sở con cũng đã đăng ký lại hoạt động kinh doanh.
Từ 6/8/2021HNX và HOSE đã chính thức trở thành công ty con thuộc Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam VNX. tháng 11/2021, VNX đã hoàn thiện tiếp nhận quyền và trách nhiệm của chủ sở hữu. Cùng với đó là việc cấu trúc lại bộ máy, tổ chức, VNX đã hoàn thiện 7 quy chế nghiệp vụ bao gồm:
- Quy chế thành viên,
- Quy chế niêm yết,
- Quy chế đăng ký giao dịch,
- Quy chế công bố thông tin,
- Quy chế công bố thông tin trên trang điện tử về doanh nghiệp phát hành trái phiếu,
- Quy chế về giao dịch hợp đồng tương lai,
- Đồng thời lên kế hoạch tái cấu trúc thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp.
VNX cũng đã dự thảo các quy định nhằm thống nhất các giải pháp kỹ thuật về cơ chế, phương thức giao dịch cho thị trường hiện nay như lô, biên độ giao dịch… trên cả hai sở giao dịch chứng khoán.
Nhưng tựu chung lại, điều mà nhà đầu tư mong muốn ở cơ quan quản lý, dù đó là HNX, HOSE hay VNX vẫn là chất lượng hàng hóa và dịch vụ. Các nghiệp vụ như giao dịch lô lẻ, T+0, bán khống vẫn đang được nhà đầu tư trông đợi trong nhiều năm qua. Bên cạnh đó là mục tiêu khi nào nâng hạng thị trường để thu hút khối ngoại trở lại. Khi trở thành cơ quan đầu não quản lý thị trường chứng khoán Việt Nam, việc Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam VNX cần làm là nghiên cứu và có lộ trình cụ thể làm hài lòng nhà đầu tư, giúp thị trường phát triển đi lên.
