Đây là tình huống đã khiến Fed đứng trước sự lựa chọn rất khó khăn khi vừa tiếp tục ưu tiên việc làm nhưng phải vừa hạ nhiệt được lạm phát.
Lạm phát theo chỉ số giá tiêu dùng CPI
Số liệu của Bộ Lao động Mỹ, chỉ số CPI tổng thể (CPI, all items index) tháng 11 đã tăng 6,7% trước khi điều chỉnh tính mùa vụ so với cùng kỳ năm trước, mức cao nhất từ tháng 6/1982. Mức tăng này tiếp tục mức tăng từ tháng trước do tăng giá ở các mặt hàng như giá xăng dầu, thực phẩm, nhà ở, xe ô tô cũ.
Nếu tính theo mức tăng từ tháng qua tháng, tháng 11 đã tăng 0,8%, giảm một ít so với mức 0,9% ở tháng trước đó. Có nhiều nhận định cho rằng, đây là dấu hiệu quan trọng cho thấy lạm phát ở Mỹ đã vào vùng đỉnh, chuẩn bị cho xu hướng giảm dần trong tương lai.
Điều này còn có thêm căn cứ khi Chủ tịch Fed là Jerome Powell, vừa được ông Joe Biden bổ nhiệm tiếp tục giữ chức chủ tịch Fed, ông đã đưa ra thông điệp rằng Fed sẽ điều chỉnh các gói hỗ trợ, mà thị trường dự đoán giảm việc mua trái phiếu mỗi tháng từ 15 – 30 tỷ USD, và việc tăng lãi suất sẽ thực hiện sớm hơn, có thể bắt đầu từ tháng 5 trong năm tới.
Chỉ số CPI khu vực thành thị (CPI-U) cũng đã điều chỉnh tính mùa vụ của Mỹ qua từng tháng, đã tăng liên tục từ tháng 11/2020 đến tháng 6/2021, sau đó đã giảm mạnh trong tháng 7, 8, 9 và bùng phát lại vào tháng 10 và tháng 11 vừa qua. Cụ thể, mức tăng từng tháng cao nhất là 0,9% vào tháng 6/2020 và tháng 10/2021, còn mức tăng của tháng 11/2021 là 0,8% so với tháng trước bằng với tháng 4/2020.
Sở dĩ phân biệt lạm phát theo hai cách tính này là vì ở Mỹ có 2 chỉ số lạm phát là chỉ số CPI do Bộ Lao động tính toán và công bố, chỉ số chi tiêu cá nhân (PCE) do bộ Thương mại tính toán và công bố.
Tuy nhiên, chỉ số CPI phổ biến và được quan tâm nhiều hơn, do chỉ số này được dùng để tính toán các quyền lợi an sinh xã hội hay một số công cụ tài chính như Trái phiếu có đảm bảo lạm phát (TIPS). Đặc biệt, cần lưu ý khi Fed nhắc đến lạm phát mục tiêu là được hiểu theo chỉ số PCE.
Thị trường lao động
Ngoài những tin tức về lạm phát được đưa ra, mà điều này chưa chắc đã hoàn toàn xấu nếu đây đúng là vùng đỉnh và lạm phát sẽ hạ nhiệt khi chuỗi cung ứng được nối lại, giá năng lượng đã giảm và khó bùng phát trở lại, thì đó lại là tin tức khá lạc quan về tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ.
Tỷ lệ thất nghiệp được công bố tháng 11/2021 là 4,2%, gần sát với tỷ lệ thất nghiệp mục tiêu tối ưu cho tăng trưởng trong dài hạn của kinh tế Mỹ là 4%.
Tháng 11/2021 là 4,2%, gần sát với tỷ lệ thất nghiệp mục tiêu tối ưu cho tăng trưởng trong dài hạn của kinh tế Mỹ 4%. Tỷ lệ thất nghiệp tương đối thấp cũng là điều hiếm thấy trong lịch sử kinh tế nước Mỹ. Nếu tính từ năm 1948, số tháng có tỷ lệ thất nghiệp dưới 4% rất hiếm, chủ yếu xuất hiện ở giai đoạn đầu thập niên 1950 và cuối năm 1060, khi đó kinh tế Mỹ đang ở giai đoạn thịnh vượng.
Mới đây, Bộ Lao động Mỹ đã công bố số liệu tuần đầu tháng 12, cho thấy số yêu cầu bảo hiểm thất nghiệp mới 184.000, thấp nhất trong vòng 52 năm trở lại đây, khi trước đó vào những tháng đầu năm 2021 xoay quanh mức 800 nghìn. Ngoài ra, số lượng hồ sơ yêu cầu bảo hiểm thất nghiệp theo tháng cũng đang có xu hướng giảm dần ở mức 2 triệu hồ sơ so với đầu năm 5 triệu hồ sơ.
Nhưng không hẳn bức tranh việc làm chỉ có gam màu sáng. Một số lĩnh vực như dịch vụ vẫn chưa thể trở lại trạng thái trước khi dịch Covid-19 bùng phát. Việc thiếu hụt lao động trong lĩnh vực này đã đẩy chi phí tiền lương tăng, chủ doanh nghiệp vừa khó tìm người, vừa phải bị đội chi phí kinh doanh lên cao.
Về phía người lao động, đặc biệt là người lao động phổ thông, giá cả các nhóm hàng như xăng dầu, xe cũ, nhà ở, thực phẩm tăng đã bào mòn thu nhập của họ.
Tính ra, tiền lương thực tế của một bộ phận lao động Mỹ đã giảm 9 tháng, tính từ đầu năm đến nay sau khi đã điều chỉnh lạm phát. Nếu so với giai đoạn trước Covid-19, tiền lương thực tế của người lao động cũng có xu hướng chững lại hoặc giảm.
Nhưng với một tín hiệu khả quan về tỷ lệ thất nghiệp, Fed cũng có đủ công cụ trong tay của mình để thực hiện giảm hỗ trợ nền kinh tế, và lộ trình tăng lãi suất có thể sớm hơn để ứng phó với lạm phát, không để lạm phát kéo dài. Hơn thế nữa, sang năm 2022 bắt đầu nửa nhiệm kỳ của ông Biden, các chính sách sẽ hướng đến người lao động nhiều hơn để chuẩn bị cho cuộc bầu cử sắp tới.
Giảm lạm phát, tăng quyền lợi của người lao động, có thể tăng quyền lợi thất nghiệp để chấp nhận tỷ lệ thất nghiệp cao hơn mục tiêu, là giải pháp khả dĩ cả chính quyền Biden và Fed có thể thỏa hiệp với nhau.
Nếu đà phục hồi kinh tế thế giới như kỳ vọng Covid-19 không còn là mối đe dọa lớn, các chính sách sẽ được thực hiện dễ dàng và thuận lợi hơn, bởi khi vui vẻ, người dân dễ dàng bỏ qua các mặt trái của chính sách.
Với một số tín hiệu khả quan về tỷ lệ thất nghiệp, Fed có đầy đủ công cụ trong tay để có thể thực hiện các giải pháp giảm hỗ trợ nền kinh tế, và lộ trình tăng lãi suất sớm hơn để ứng phó, không để lạm phát kéo dài.
