Bức ảnh bạn vừa nhìn thấy ở phía trên là được chụp bởi Edward Burtynsky – một nhiếp ảnh gia phong cảnh, chụp lại những ngọn núi than của Trung Quốc đang chờ để được vận chuyển đến Thiên Tân (một thành phố công nghiệp gần với thủ đô Bắc Kinh).
“Qua ống kính máy ảnh của nhiếp ảnh gia, hình ảnh đó hiện lên thật đẹp đẽ”. Tuy nhiên, vẻ đẹp thực sự ở đây chính là sự bao la của chúng.
Nhìn vào bức ảnh này, có ai thể ngờ rằng sẽ đến một lúc Trung Quốc lại thiếu nguồn nhiên liệu than quen thuộc này. Trong suốt vài tháng gần đây, những ngọn núi than đã không còn lớn nữa và đã dần trở nên khan hiếm. Trong khi than lại chiếm tới 2/3 sản lượng điện của Trung Quốc, nên đã khiến đất nước này phải trải qua thời gian cắt giảm điện tồi tệ nhất trong suốt cả thập kể.
Chính điều này đã ảnh hưởng lớn đến Trung Quốc – nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới.
Nền kinh tế Trung Quốc đã và đang phải chịu nhiều cú sốc lớn, không chỉ bởi việc cắt điện mà còn do đại dịch và sự suy thoái tài sản trầm trọng hơn do những tai ương tài chính của Evergrande đem lại. Số liệu công bố 18/10, tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc đã chậm lại còn 4,9% trong quý thứ ba, so với một năm trước đó . Sản xuất công nghiệp chỉ tăng 3,1% so với cùng kỳ năm ngoái trong tháng 9 và chậm hơn so với bất kỳ tháng nào.
Trước hết nói về vấn đề suy giảm nhiên liệu, nguyên nhân chủ yếu vẫn là sự thiếu than, nhưng sẽ phân ra thành 2 loại: cơ cấu và ngẫu nhiên, bao gồm:
-
Lũ lụt ở Hà Nam vào tháng 7, hoặc lũ lụt ở Sơn Tây trong tháng 10, khiến nhiều mỏ than phải đóng cửa.
-
Ở Nội Mông (nơi chiếm 1/4 sản lượng than của Trung Quốc) lại đang vướng phải những vấn đề tham nhũng nên đã cản trở đến các quan chức ở đây phê duyệt kế hoạch khai thác than.
-
Ở tỉnh Thiểm Tây – nơi sản xuất than lớn thứ 3 Trung Quốc cũng bị yêu cầu giảm sản lượng để giữ cho môi trường thông thoáng, đảm bảo cho sự kiện điền kinh quốc gia vào tháng 9 mà Chủ tịch Tập Cận Bình tham dự.
-
Quyết định hạn chế việc mở rộng khai thác than khi các quan chức đã xem xét kỹ lưỡng 976 mỏ, sau hơn 100 vụ tai nạn công nghiệp trên toàn Trung Quốc vào năm ngoái.
-
Sâu xa hơn là nỗ lực của Trung Quốc trong việc giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu, nguyên nhân gây ra vô số ca tử vong sớm do ô nhiễm không khí và một phần lớn lượng khí thải carbon của đất nước này.
Khi nguồn cung than bị thắt chặt, giá than sẽ tăng lên, buộc người nhập than phải phải tiết kiệm hơn trong việc tiêu dùng nhiên liệu của họ. Nhưng khi giá than tăng, các nhà máy điện lại không thể chuyển chi phí tăng cao này cho người yêu dùng. Giá họ có thể tính cho công ty lưới điện mua phần lớn điện năng của họ chỉ có thể dao động tối đa 10% so với giá quy định. Còn ở góc độ người dân, họ chỉ phải trả dựa trên danh mục giá mà tỉnh họ đã niêm yết, chứ không hề linh hoạt. Chính việc này đã khiến cho nhiều trạm phát điện chỉ ngừng hoạt động, từ chối cấp điện khi bị thua lỗ.
Cùng với thiếu than, thì một cú sốc khác chính là đại dịch Covid. Trung Quốc tưởng chừng như đã kiềm chế được dịch bệnh, nhưng ai ngờ rằng họ lại bị bùng phát thêm một đợt dịch mới ở Nam Kinh vào tháng 7. Việc này đã dẫn đến việc phải khóa chặt hoạt động ở một số nơi, làm giảm chi tiêu bán lẻ, đặc biệt là dịch vụ ăn uống và du lịch.
Cú sốc cuối cùng liên quan tới lĩnh vực bất động sản của đất nước này, đem đến mối lo ngại của sự tăng trưởng và đòn bẩy. Các quan chức Trung Quốc đã cố gắng đề ra chính sách hạn chế đầu cơ với căn hộ và chính sách “ba lằn ranh đỏ” để giảm tỷ lệ đi vay của một số doanh nghiệp. Điều này đã khiến cho Evergrande, một nhà phát triển bất động sản khổng lồ đã phải tuyên bố số nợ lên tới 300 tỷ đô la. Còn những người đang có nhu cầu mua nhà hiện tại sẽ lo lắng về việc giao tiền mặt của họ cho bất kỳ chủ đầu tư nào có thể sẽ gặp phải những rủi ro tương tự hay không?
Trong bối cảnh đó, các nhà phát triển bất động sản của Trung Quốc đã bắt đầu bán nhà ít hơn 13,5% vào tháng 9 năm nay so với một năm trước đó, và doanh số cũng giảm theo tỷ lệ tương tự. Để minh họa tầm quan trọng của thị trường bất động sản đối với các ngành công nghiệp “thượng nguồn” khác nhau, Trung Quốc cũng báo cáo sản lượng xi măng giảm mạnh (giảm 13% trong tháng 9 so với năm ngoái) và thép (giảm 14,8%).
Hầu hết các nhà phân tích kinh tế đều cho rằng tăng trưởng hàng năm của Trung Quốc sẽ còn chậm hơn nữa trong ba tháng cuối năm 2021, xuống còn 4% hoặc thấp hơn. Trung Quốc sẽ duy trì các biện pháp đóng cửa để chống lại Covid-19, nên sự suy thoái sẽ còn tiếp tục kéo dài.
Hiện nay, một trong 3 cú sốc của nền kinh tế Trung Quốc – vấn đề thiếu nhiên liệu đã đang được chính phủ nước này giải quyết dần dần. Các nhà máy điện của họ không giống như các công ty bất động sản, họ đã nhận được sự cứu trợ muộn màng từ Chính Phủ. Các mỏ than ở Nội Mông đã được lệnh mở rộng sản xuất. Ngoài ra cơ quan kế hoạch chính của Trung Quốc đã thông báo về việc tự do hóa giá cả đã được mong đợi từ lâu. Nó sẽ cho phép các nhà máy điện tự do hơn trong việc chuyển chi phí cao hơn cho công ty lưới điện và buộc các khách hàng công nghiệp và thương mại (mặc dù không phải là khách hàng dân cư hoặc nông dân) phải trả giá điện thương lượng trên thị trường chứ không phải giá điện được niêm yết sẵn trong danh mục.
Tuy nhiên, vấn đề cải thiện trên sẽ phải thực hiện dần dần trong một thời gian dài, và dường như sẽ còn liên quan đến một cuộc khủng hoảng đối với những người cầm quyền. Những nhà cầm quyền Trung Quốc vốn quen với chính sách “đo lường trước, triển khai cải cách dần dần” có lẽ sẽ phải thay đổi khi “đèn bắt đầu tắt trong những nhà máy”.
Trung Quốc hiện nay hệt như là một con sông bị chặn bởi những hòn đá, nhưng chỉ cần dẹp bỏ được đá đó, thì sẽ trở thành một thời điểm để có một bước nhảy vọt.
