Cổ tức là gì? Cách chi trả và tính giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức

Nhiều người thường cho rằng đầu tư chứng khoán thì việc kiếm lời chủ yếu là từ việc mua bán cổ phiếu dựa trên sự chênh lệch giá. Tuy nhiên còn có một khoản thu nhập rất quan trọng khác mà các nhà đầu tư dài hạn rất quan tâm, đó chính là cổ tức. Vậy bạn có hiểu cổ tức là gì, cách chi trả ra sao và nó tác động gì đến giá cổ phiếu cũng như những nhà đầu tư không? Tất cả sẽ được giải đáp chi tiết ở nội dung bài viết dưới đây.

Khái niệm cổ tức là gì?

Cổ tức là một phần khoản lợi nhuận sau thuế được công ty cổ phần lấy ra để chia cho các cổ đông. Phần lợi nhuận này do hội đồng quản trị của công ty xác định, và có thể trả bằng tiền mặt hoặc cổ phiếu.

Tất cả các cổ đông phổ thông của các công ty trả cổ tức đều đủ điều kiện nhận cổ tức, miễn là họ sở hữu cổ phiếu trước ngày giao dịch không hưởng quyền.

Hiểu đơn giản hơn một chút, nghĩa là nếu bạn đang sở hữu cổ phiếu của doanh nghiệp, thì họ sẽ trích một phần lợi nhuận sau thuế để trả cho bạn, và mức chi trả bao nhiêu sẽ được biểu quyết tại hội đồng cổ đông của công ty.

Tại sao phải trả cổ tức cho cổ đông?

Sau khi đã biết được cổ tức là gì, thì bạn có thắc mắc rằng việc trả cổ tức quan trọng thế nào không?

Hãy tưởng tượng công ty cổ phần là một cái cây và nó cần vốn góp của những cổ đông (người sở hữu cổ phiếu) làm phân bón để nuôi chúng.

Thời gian đầu, công ty làm ăn chưa có lãi hoặc ít lãi, nên lợi nhuận chủ yếu sẽ được giữ lại để tiếp tục nuôi cây. Vì vậy lúc này việc trả cổ tức bằng tiền mặt gần như là không có, hoặc có nhưng rất ít.

Đến khi cây to lớn mạnh và tạo ra lợi nhuận lớn, thì những người góp vốn nuôi cây (cổ đông) sẽ nhận được một mức cổ tức hấp dẫn để hoàn lại số tiền vốn góp, giống như việc cây đến ngày thu hoạch trái vậy.

Trả cổ tức là hình thức phân phối lại lợi nhuận của công ty cổ phần cho cổ đông. Những doanh nghiệp nào chi trả cổ tức đều đặn thì sẽ thể hiện rằng họ đang lớn mạnh, kinh doanh đạt hiệu quả cao và đều thu được lợi nhuận hàng năm.

Đối với những nhà đầu tư dài hạn, họ cũng chỉ muốn giữ cổ phiếu dài hạn ở những công ty có lịch sử trả cổ tức cao và đều đặn qua các năm. Có như vậy, thì ngoài việc kiếm lợi nhuận qua sự tăng giá cổ phiếu, họ còn được thêm lợi nhuận ổn định đến từ cổ tức, và nhiều khi còn cao hơn cả lãi suất ngân hàng nữa.

=> Trả cổ tức sẽ khiến cho các cổ đông càng thêm tin tưởng vào công ty và sẵn sàng giữ cổ phiếu trong dài hạn. Ngoài ra việc trả cổ tức đều đặn sẽ khiến cổ phiếu của công ty trở nên hấp dẫn, thu hút thêm nhiều nhà đầu tư mới, làm cho giá trị của cổ phiếu công ty tăng lên.

Việc chi trả cổ tức dù đơn giản nhưng lại có ý nghĩa quan trọng đối với cổ đông, bởi trong mắt cổ đông, cổ tức giống như “quà”, “phần thưởng” vậy, (dù bản chất “quà” này là kiểu lấy tiền trong ví của cổ đông đem mua), nhưng mọi người vẫn muốn nhận.

Đặc biệt, những năm gần đây, xu hướng đầu tư cổ phiếu nhận cổ tức cũng được nhiều người đón nhận, bởi vì:

• Cổ tức có thể mang lại nguồn thu nhập khá ổn định.
• Có thể mang lại lợi nhuận kép nếu lãi suất giảm mạnh.
• Hầu hết những doanh nghiệp kinh doanh tốt đều chi trả cổ tức cho cổ đông.

Các hình thức trả cổ tức phổ biến hiện nay

Có 2 loại hình trả cổ tức phổ biến hiện nay, đó là trả bằng tiền mặt và trả bằng cổ phiếu. Nhiều bạn cho rằng 2 loại hình trả cổ tức này không khác biệt nhiều vì chúng đều làm tăng tài sản của bạn.

Tuy nhiên sự thật không phải như vậy, hãy để mình phân tích rõ vấn đề này để bạn tránh được sai lầm.

Cổ tức bằng tiền mặt

Cổ tức tiền mặt chính là “tiền tươi thóc thật”, là tiền được trích từ lợi nhuận sau thuế và trả trực tiếp vào tài khoản chứng khoán cho cổ đông. Đây chính là hình thức trả cổ tức được rất nhiều cổ đông ưa chuộng.

Ví dụ: Bạn sở hữu cổ phiếu tại công ty A, và công ty đã quyết định chi trả cổ tức năm 2022 là 15%. Như vậy, mỗi một cổ phiếu, bạn sẽ nhận được 15% * 10000 đồng = 1500 đồng. Nếu bạn đang nắm giữ 1000 cổ phiếu công ty A, thì bạn sẽ nhận được 1000 * 1500 = 1.500.000 đồng vào tài khoản.

Số tiền trả cổ tức được tính bằng tỷ lệ % của mệnh giá cổ phiếu (10.000 đồng/cổ phiếu), chứ không phải giá giao dịch cổ phiếu như nhiều bạn vẫn hay nhầm lẫn nhé.

Sau khi trả cổ tức bằng tiền mặt thì đồng nghĩa với việc vốn chủ sở hữu trong công ty sẽ giảm, bởi vì có một lượng lớn tiền mặt (dùng để trả cổ tức) đã đi ra khỏi tài sản của công ty.

Lưu ý, sau khi trả cổ tức bằng tiền mặt, giá cổ phiếu trên thị trường cũng sẽ bị điều chỉnh giảm xuống. Ngoài ra, các cổ đông cũng phải chịu thêm thuế 5% cho khoản cổ tức bằng tiền này.

Cổ tức bằng cổ phiếu

Trả cổ tức bằng cổ phiếu là việc doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu để trả cho cổ đông. Thực chất thì đây chỉ là nghiệp vụ kế toán, còn doanh nghiệp không phải chi ra bất cứ khoản tiền vật chất nào, vì vậy vốn chủ sở hữu cũng như tỷ lệ nắm giữ cổ phiếu của các cổ đông cũng không thay đổi.

Ví dụ: Công ty B trả cổ tức năm 2022 bằng cổ phiếu, tỷ lệ 15%. Có nghĩa là nếu bạn sở hữu 100 cổ phiếu của doanh nghiệp B, thì bạn sẽ được thêm 15 cổ phiếu mới.

Nhiều bạn ngộ nhận về hình thức trả cổ tức cổ phiếu là sẽ giúp tài sản của bạn tăng lên. Như vậy là không chính xác, bởi đây chỉ là hiện tượng pha loãng giá trị cổ phiếu, còn tổng tài sản của bạn vẫn giữ nguyên. Lý do là bởi sau khi chi trả cổ tức bằng cổ phiếu thì giá của cổ phiếu cũng sẽ bị giảm xuống.

Hiểu theo cách đơn giản, bạn cứ nghĩ nó giống như việc chia tách cổ phiếu thành nhiều phần hơn. Ví dụ  như bạn mua một cái bánh, thông thường cắt nó thành 10 miếng, thì giờ bạn cắt nó thành 11, 12 miếng vậy. Giả dụ giá cái bánh là 200.000 đồng, nếu chia 10 miếng thì sẽ là 20.000 đồng/miếng, còn chia 11 miếng thì giá trị sẽ là 18.200 đồng/miếng, nhưng xét tổng giá trị của cả cái bánh vẫn là 200.000 đồng – không đổi.

Việc trả cổ tức bằng cổ phiếu thường là các doanh nghiệp đang thiếu hụt dòng tiền (không có đủ tiền mặt để trả cổ tức), hoặc có thể là doanh nghiệp muốn giữ lại khoản lợi nhuận để tái đầu tư kinh doanh.

Ngoài ra, việc chia cổ tức bằng cổ phiếu sẽ giúp lượng cổ phiếu lưu hành ngoài thị trường tăng lên, giá cổ phiếu giảm xuống, nhờ vậy gián tiếp tăng tính thanh khoản của cổ phiếu.

Nhận cổ tức bằng tiền mặt hay cổ phiếu tốt hơn?

– Đối với cổ tức bằng tiền mặt:

– Đối với cổ tức bằng cổ phiếu:

 

Vậy trả cổ tức bằng tiền mặt hay cổ phiếu tốt hơn?

Trả cổ tức bằng tiền mặt là lựa chọn của đa số cổ đông, đặc biệt là những nhà đầu tư phòng thủ. Nhưng nếu doanh nghiệp bạn lựa chọn trả cổ tức quá lớn thì cũng cần cảnh giác, bởi lúc này không hẳn là “tri ân” cổ đông nữa, mà có thể là chủ doanh nghiệp không biết dùng tiền để làm gì nữa. Họ không có ý tưởng mở rộng tái đầu tư, nên trong tương lai doanh nghiệp sẽ không tăng trưởng được.

Thêm vào đó, nếu trả cổ tức quá cao thì doanh nghiệp rất dễ gặp phải tình trạng thiếu hụt tiền, khó xoay sở tiền khi cần đầu tư, trả nợ vay…, về lâu dài doanh nghiệp sẽ vấp phải nhiều khó khăn.

Dẫn chứng: CTCP Đông Ấn Hà Lan (VOC) đã từng quá hào phòng trả cổ tức bằng tiền mặt, dẫn đến họ bị thiếu hụt dòng tiền để tái đầu tư cũng như trả nợ, và kết cục dẫn đến phá sản.

Theo quan điểm của chúng mình, nếu cổ tức tiền mặt nếu được chi trả đều đặn và tăng trưởng đều (chứ không phải tăng đột biến) thì nhận cổ tức bằng tiền mặt rất tốt, bởi vì nó thể hiện:

• Doanh nghiệp có dòng tiền tự do rất tốt và đều đặn.
• Mô hình kinh doanh ít thâm dụng vốn, do đó nhu cầu CAPEX thấp hơn dòng tiền vào thực tế.
• Ban lãnh đạo công ty có tư duy đôi bên cùng có lợi (win-win) đối với cổ đông.

Trả cổ tức bằng cổ phiếu Cái này phụ thuộc vào thị trường cổ phiếu. Nếu thị trường bò (giá cổ phiếu có xu hướng tăng), thì việc trả bằng cổ phiếu có lợi hơn rất nhiều. Mặc cho giá trị cổ phiếu bị pha loãng khiến giá giảm, nhưng nó lại tạo tâm lý cho các nhà đầu cơ đổ tiền vào mua cổ phiếu và giá cổ phiếu sẽ sớm tăng trở lại.

Ngược lại, trong thị trường gấu, việc chia cổ tức bằng cổ phiếu sẽ khiến cho giá cổ phiếu sụt giảm ngày càng nghiêm trọng, tạo ra tâm lý hoang mang cho các cổ đông.

Thông thường, những doanh nghiệp đang có tốc độ tăng trưởng cao thường ưu tiên giữ lại phần lớn lợi nhuận để bổ sung vào vốn lưu động hoặc tái đầu tư tài sản cố định. Tăng trưởng nội tại sẽ giúp thúc đẩy giá cổ phiếu tăng trong dài hạn.

Thay vì nhận về tiền mặt, thì dùng tiền đó mà có thể tăng giá trị cao hơn trong tương lai thì vẫn là tốt nhất. Đặc biệt, mình đánh giá cao các doanh nghiệp chi cổ tức kết hợp cả tiền mặt lẫn cổ phiếu (ví dụ như HPG, VNM, FPT… ), như vậy nó sẽ làm tăng giá trị của của cổ đông lên rất nhiều. 

Ngày giao dịch không hưởng quyền là gì?

Nếu bạn quan tâm đến việc đầu tư nhận cổ tức, thì chắc chắn phải nắm kỹ những thông tin về ngày giao dịch không hưởng quyền cũng như những mốc thời gian liên quan đến việc xác định cổ đông được nhận cổ tức.

• Ngày giao dịch không hưởng quyền: là ngày mà nhà đầu tư mua cổ phiếu sẽ không được nhận những quyền lợi của cổ đông, đặc biệt là không được nhận cổ tức.
• Ngày chốt danh sách cổ đông: hay còn gọi là ngày đăng ký cuối cùng, là ngày chốt danh sách khách hàng sở hữu cổ phiếu. Tại ngày này, nếu bạn có tên trong danh sách những người sở hữu cổ phiếu thì sẽ có quyền được nhận cổ tức.

Minh họa:

– Doanh nghiệp A lựa chọn ngày T làm ngày chốt danh sách cổ đông (ngày đăng ký cuối cùng). Ai có tên trong danh sách cổ đông vào ngày này  sẽ nhận được cổ tức.

– Theo quy định, khi mua cổ phiếu sau 2 ngày thì cổ phiếu mới về tài khoản, vì vậy những ai mua cổ phiếu ngày T – 2 (trước ngày chốt danh sách 2 ngày) vẫn sẽ kịp chốt danh sách cổ đông và sẽ được nhận cổ tức.

– Những người mua trước ngày chốt danh sách cổ đông 1 ngày (T – 1), cổ phiếu sẽ về sau ngày chốt danh sách cổ đông, như vậy sẽ không nhận được cổ tức. Và ngày T – 1 này được gọi là ngày giao dịch không hưởng quyền.

Lưu ý: quy định về thời gian 2 ngày cổ phiếu mới về tài khoản sẽ không tính thứ Bảy, chủ Nhật. Nên nếu thời gian đợi cổ phiếu của bạn vào cuối tuần, bạn sẽ phải tính dư ngày ra. Ví dụ mua thứ Sáu, thì đến thứ Ba cổ phiếu mới về tài khoản. Nếu ngày chốt cổ đông vào thứ Hai thì bạn sẽ không được hưởng cổ tức..

Tại sao khi chia cổ tức giá cổ phiếu lại giảm? 

Chia cổ tức có làm giảm giá cổ phiếu không? Câu trả lời là CÓ, và giá cổ phiếu sẽ bị giảm ngay trong ngày giao dịch không hưởng quyền.

Lúc này, nếu theo dõi bảng giá chứng khoán, bạn sẽ thấy giá cổ phiếu bị giảm rất nhiều, tỷ lệ giảm tương ứng với tỷ lệ cổ tức được trả. (Cụ thể giảm ra sao thì mình sẽ hướng dẫn tính ở mục bên dưới).

Tại sao lại phải giảm giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức? Giờ chúng ta sẽ đặt ngược lại vấn đề, nếu giá cổ phiếu không được điều chỉnh giảm sau khi chia cổ tức, thì càng gần ngày chia cổ tức, các nhà đầu tư càng muốn giữ cổ phiếu lại để nhận cổ tức.

Sau khi nhận cổ tức xong, các nhà đầu tư lại có xu hướng muốn bán cổ phiếu hàng loạt (vì không ai muốn đợi đến kỳ trả cổ tức nhận nữa, thay vào đó họ muốn dùng tiền để đầu tư vào công ty nào sắp trả cổ tức). Việc này sẽ dẫn đến mất cân đối cung cầu trầm trọng, tính thanh khoản của cổ phiếu cũng bị ảnh hưởng nặng. Cổ phiếu sẽ bị biến động mạnh: tăng sốc trước ngày chia và giảm mạnh sau khi chia cổ tức.

Vì vậy, để đảm bảo công bằng cho người mua mới và người sở hữu cổ phiếu, thì việc điều chỉnh giảm giá sau khi chia cổ tức là điều bắt buộc.

Cách tính giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức

Giá cổ phiếu được điều chỉnh sau khi chia cổ tức được xác định bằng công thức sau:

Trong đó:

• P: Giá hiện tại
• P(dc): Giá điều chỉnh của cổ phiếu sau khi trả cổ tức
• P(ph): Giá của cổ phiếu phát hành thêm
• m: Tỷ lệ cổ phiếu phát hành thêm cho quyền mua ưu đãi (đơn vị tính %)
• n: Tỷ lệ trả cổ tức bằng cổ phiếu (đơn vị tính %)
• D: cổ tức bằng tiền mặt

Ví dụ về trả cổ phiếu bằng tiền mặt:

Ví dụ giá bán cổ phiếu của công ty ở phiên đóng cửa hôm trước là 150.000 đồng. Công ty trả cổ tức bằng tiền với tỷ lệ 20%, tương đương với mỗi cổ phiếu sẽ nhận được 2000 đồng => D = 2000 đồng.

=> P điều chỉnh = 150.000 – 2.000 = 148.000 VNĐ (do không có tỷ lệ cổ phiếu phát hành thêm, nên chỉ cần trừ thẳng).

Ví dụ về trả cổ tức bằng cổ phiếu:

Trường hợp công ty trả cổ tức với tỷ lệ 20%, nghĩa là cứ 100 cổ phiếu sẽ được nhận thêm 20 cổ phiếu. => n = 20%.

Giá cổ phiếu là 150.000 đồng. Công ty không phát hành thêm cổ phiếu cho quyền mua ưu đãi.

=> P điều chỉnh = 150.000 / (1 + 20%) = 125.000 đồng.

Ví dụ về trả cổ tức bằng cả tiền mặt lẫn cổ phiếu:

Giả sử cổ phiếu X có giá đóng cửa trước ngày DGKHQ 7/1 là 30.000 đồng/cổ phiếu. Ngày 8/1 là ngày GDKHQ của cổ phiếu X. Và công ty đã có quyết định:

• Trả cổ tức bằng tiền, tỷ lệ 15% mệnh giá, tương đương là 1500 đồng/cổ phiếu.
• Trả cổ tức bằng cổ phiếu, tỷ lệ 10%, nghĩa là cứ 100 cổ phiếu thì sẽ được thêm 10 cổ phiếu.
• Phát hành thêm cổ phiếu với tỷ lệ 20%, mức giá 20.000 đồng/cổ phiếu.

=> Giá điều chỉnh sau khi chia cổ tức của cổ phiếu X được tính như sau:

[30.000 + (20.000 * 20%) – 1500] / [1 + 20% + 10%] = 25.000 đồng.

Cách tra cứu lịch sử trả cổ tức của doanh nghiệp

Đối với những nhà đầu tư cổ phiếu hưởng cổ tức, thì việc tìm kiếm các công ty trả cổ tức thường xuyên, đều đặn và trả cổ tức cao là điều vô cùng quan trọng. Bạn có thể tra cứu lịch sử trả cổ tức của doanh nghiệp trên một số website tài chính như: cafef, vietstock…

Ví dụ về lịch sử trả cổ tức của VNM (Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam) tra cứu từ cafef.vn

Hoặc bạn cũng có thể tra cứu thêm thông tin về lịch trả cổ tức của các công ty tại: https://finance.vietstock.vn/lich-su-kien.htm, để từ đó có kế hoạch, chiến lược mua bán cổ phiếu phù hợp.

Giải đáp một số hỏi đáp về cổ tức

Dưới đây là những câu hỏi về cổ tức thường gặp nhất mà những nhà đầu tư mới hay thắc mắc. Chúng mình đã tổng hợp lại và giải đáp ngắn gọn để bạn hiểu thêm phần nào về cổ tức là gì cũng như cách chi trả cổ tức:

Cổ tức được tính như thế nào?

Không có công thức tính cổ tức cụ thể. Mức cổ tức bao nhiêu % sẽ được căn cứ vào tình hình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, sau đó họp Hội đồng cổ đông rồi để thống nhất về mức trả cổ tức cũng như hình thức trả cổ tức sao cho phù hợp nhất với doanh nghiệp.

Có nên mua cổ phiếu để nhận cổ tức?

Nếu bạn là nhà đầu tư dài hạn, thì việc mua cổ phiếu và được nhận cổ tức là điều rất tốt. Nhưng nếu bạn là nhà đầu tư ngắn hạn, lướt sóng thì hãy cân nhắc, bởi khi mua cổ phiếu để nhận cổ tức, bạn vừa phải chịu thuế, lại còn mất nhiều thời gian chờ đợi, nên về cơ bản thì bạn chẳng được lợi gì cả.

Mua cổ phiếu bao lâu thì nhận được cổ tức?

Việc bao lâu có thể nhận cổ tức còn phụ thuộc vào lịch chi trả cổ tức của doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp có một lịch trả cổ tức khác nhau, vì vậy trước khi mua bạn hãy tìm hiểu trước về những thông tin này để biết được thời gian nhận cổ tức cụ thể nhé.

Bao nhiêu lâu thì chi trả cổ tức một lần?

Có doanh nghiệp sẽ trả cổ tức 1 năm 2 lần, có doanh nghiệp lại trả đến 3 – 4 lần trong năm, trong khi đó lại có doanh nghiệp cả năm quyết định không trả cổ tức. Thời gian thanh toán và tần suất chi trả cổ tức sẽ do Hội đồng quản trị quyết định, nhưng thường là trong vòng 6 tháng kể từ khi kết thúc đại hội cổ đông.

Cổ tức bằng cổ phiếu bao lâu về tài khoản?

Nếu bạn nhận cổ tức bằng tiền thì khoảng 1 – 1,5 tháng sẽ được thanh toán vào tài khoản chứng khoán. Nhưng nếu nhận cổ tức bằng cổ phiếu thì phải chờ khoảng 1,5 – 2 tháng thì cổ phiếu mới vào tài khoản. Bởi vì nếu trả cổ tức bằng cổ phiếu sẽ phải cần làm thủ tục lên sở lưu ký chứng khoán thông tin lượng cổ phiếu mới được niêm yết nên sẽ lâu hơn một chút.

Có nên mua cổ phiếu sắp trả cổ tức?

Tùy loại cổ phiếu và tùy chiến lược đầu tư của bạn. Mua cổ phiếu sắp trả cổ tức thì sẽ được hưởng lợi tức, nhưng giá cao, và sau khi nhận cổ tức thì giá cổ phiếu lại bị điều chỉnh giảm xuống.

Vì vậy hãy xem xét kỹ doanh nghiệp. Theo mình thì nếu doanh nghiệp mạnh, làm ăn tốt, cổ phiếu khỏe thì mua trước cũng tốt, bởi cổ phiếu rất có khả năng có thể phục hồi lại về giá trước khi chia.

Đặc biệt, hãy theo dõi kỹ diễn biến giá trước khi chia cổ tức. Nếu giá tăng rất mạnh từ lúc có tin trả cổ tức thì cảnh giác kẻo nhiều đội lái dựa vào đây để đẩy giá cổ phiếu lên. Rất có thể cổ phiếu đã đạt đỉnh rồi, nếu bạn mua để đợi cổ phiếu lên giá thì rất có thể sẽ bị lỗ vì giá khó hồi phục.

Nên mua cổ phiếu trước hay sau khi nhận cổ tức?

Mua trước khi chia cổ tức thì giá cao, lại phải đợi một thời gian mới bán được, còn tổng giá trị sau khi nhận cổ tức lại không hề tăng bởi giá cổ phiếu giảm. Tính ra mua cổ phiếu để nhận cổ tức lại dễ bị thiệt hơn.

Mua sau khi chia thì có ưu điểm là mua được với giá rẻ hơn, lại dễ chủ động mua bán cổ phiếu của mình, phù hợp với những nhà đầu tư muốn kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá (với kỳ vọng giá sẽ tăng lại).

Tóm lại là không có căn cứ để khẳng định được cái nào tốt hơn. Nó phụ thuộc vào tùy loại cổ phiếu và thị trường.